Het is bijna kerst, en dus tijd voor een kort stukje in het kader van de kerstgedachte. U weet wel, vrede op aarde en het, al dan niet tijdelijk, staken van vijandigheden op het slagveld. Tijd ook om eens hardop na te denken over conflicten in het algemeen, en datgene dat daarover dit jaar is geleerd in het bijzonder. Wat dat betreft goed nieuws: ik heb kunnen bijdragen aan de minnelijke oplossing van enkele conflicten. Maar ook wat teleurstellend nieuws, want ik ben bevestigd in datgene dat iedereen in conflictenland al wist: voorbij een bepaald punt op de escalatieladder lijkt bemiddeling zinloos. Over dat laatste wil ik het hier hebben.

Escalatieladder

Iedereen in conflictenland is bekend met het boek ‘Help! Conflicten’ van Friedrich Glasl. In dat boek staat ook de bekende escalatieladder. Die ladder bestaat uit negen treden, die deel uitmaken van drie hoofdfasen. De ladder staat voor het oplopende conflict, en in de laatste fase ervan is het conflict dermate hoog opgelopen dat een betrokkene bereid is om zelf schade op te lopen indien dat een nog grotere schade aan de kant van zijn opponent betekent. In conflictenland wordt aangenomen dat het in deze laatste fase niet heel veel zin meer heeft om te bemiddelen. Het conflict dient in die fase uit te woeden. Dat wil zeggen: de rechter moet er maar iets van vinden. Of, als er meerdere rechters en rechtsgangen aan te pas moeten komen, gaat het conflict verder tot een van de betrokkenen het definitief opgeeft (faillissement, terugtrekking, etc.).

Conflict in eindfase

Met deze kennis in het achterhoofd ben ik dit jaar aan de slag gegaan met een conflict dat zich op de rand van fase drie bevond. Het is altijd lastig om dat exact te bepalen, maar de gemoederen waren aardig verhit en de kosten aan beide kanten van de tafel liepen al behoorlijk op. Hetgeen erop wijst dat men bereid was om flink te investeren op het slagveld en dus een zekere schade aan de eigen zijde voor lief te nemen. Hetgeen overigens op zich al een aanjager is voor een voortdurend conflict vanwege de zg. ‘Sunken cost fallacy’: naarmate mensen meer investeren in een ‘project’ zijn zij minder genegen om zich daaruit terug te trekken, ook in geval het project zich op een doodlopend spoor bevindt.

Redenen om door te gaan en te escaleren

De redenen voor het voortdurend van een conflict, en het escaleren ervan, zijn veelal gelegen in ego-kwesties en de voornoemde fallacy. Wat mij dit jaar echter is opgevallen, is dat een conflict ook een waardevol goed kan zijn voor partijen. Oftewel: een zorgvuldig vormgegeven en geëscaleerd conflict kan voor beide partijen een prachtig bezit zijn, zeker wanneer het fase drie van de ladder heeft weten te behalen. Betrokkenen ontlenen aan het conflict een levensdoel en -vervulling. Het conflict vult hun (lege en saaie) dagen, doet de adrenaline circuleren en schept eenheid en ‘bonding’ in de eigen gelederen. Het conflict is als een prachtig project of hobby waarvoor men weer met zin in het leven ’s ochtend handenwrijvend het bed uit komt. Intussen is een zekere (negatieve) liefde voor de opponent ontstaan, die er nog net niet toe leidt dat men een foto van deze op het nachtkastje heeft geplaatst. Maar dat het beeld van de opponent in de verbeelding wordt gekoesterd, is een ding dat zeker is. Dat alles natuurlijk in de meest negatieve betekenis, maar dat doet zeker niet af aan de emotionele waarde. Integendeel! We kennen immers allemaal het hoefijzermodel, volgens welke de uitersten op een lijn weer in elkaar grijpen. Wat dat betreft zijn haat en liefde keer keerzijden van dezelfde medaille.

Dreigende oplossing van het conflict

Het voorgaande viel mij op toen het conflict waarmee ik aan de slag was gegaan, tot een voor alle partijen bevredigende oplossing leek te komen. De afspraken waren door de gemachtigden van alle betrokkenen op papier gezet, de champagne koud gezet en de afspraken voor ondertekening gemaakt. Waarna de betrokken partijen vreemd genoeg allerlei irrationele klachten over en weer begonnen te uiten, nieuwe conflictbronnen begonnen in te brengen en de gemoederen nog meer verhit leken te worden dan ze aanvankelijk waren. Wat was hier aan de hand? Niemand kon het zeggen, en ook de gemachtigden zagen het met lede ogen aan. Hier dachten we toch een goed resultaat te hebben behaald in een ‘derde-fase conflict’!?

Niet uitgesproken

Dat aanleiding van de heropleveing van het conflict was dat betrokkenen hun prachtig bezit dreigden kwijt te raken door de oplossing ervan, werd natuurlijk niet met zoveel woorden uitgesproken. Maar de volslagen irrationaliteit van de heropleving van het conflict, op volstrekt andere gronden dan waar aanvankelijk sprake van was, doet mij vermoeden dat dit wel zeker het geval was.

Relatietherapie

Het klinkt misschien vreemd, maar een conflict kan een prachtig bezit zijn. En de relatie met de opponent kan een intens emotionele zijn. Door oplossing van een conflict dreigt dat alles verloren te gaan. Zeker in het geval van een derde-fase conflict waar zoveel in is geïnvesteerd. Na die oplossing verdwijnt de levensvervulling; het project, de adrenaline en het handenwrijvend opstaan. En vooral ook verdwijnt de opponent, met wie een – weliswaar negatieve, maar desondanks – innige emotionele band is ontstaan, uit het zicht.

Rouw

Wellicht wordt het tijd om in conflictenland wat meer aandacht aan dit soort aspecten te geven, en bijvoorbeeld aan een stukje rouwverwerking te doen bij een dreigende oplossing van een conflict.

Vragen en advies

Hebt u vragen over het recht of over conflicten? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.

Willem Brakenhoff