De laatste tijd hoor ik het weer steeds vaker om mij heen, de twijfel over de onpartijdigheid van instituties in het bestuursrecht. Zo ken ik advocaten die gestopt zijn in het bestuursrecht omdat het procederen tegen de overheid toch geen zin zou hebben. “De overheid wint al haar procedures”, klinkt het dan. En: “Hoe kan ik dit nog verkopen aan mijn cliënt?” Of: “Ik raad mijn cliënten over het algemeen af om kosten te maken in een procedure tegen de overheid. Het is immers zinloos.” De cijfers liegen er inderdaad niet om. De overheid blijkt veruit de meeste bestuursrechtelijke zaken te winnen. Maar betekent dat ook dat de instituties in het bestuursrecht niet onpartijdig zijn?

De cijfers – een voorbeeld

In het bestuursrecht procederen burgers en ondernemingen tegen besluiten van een overheidsorgaan (bijvoorbeeld B en W van een gemeente). Dat doen zij in eerste instantie door bezwaar te maken, en in tweede en verdere instantie door beroep in te stellen bij de rechtbank of hoger beroep bij, bijvoorbeeld, de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Welke resultaten behalen die burgers?

Wel, neem bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam. Uit het jaarverslag over 2024 (op deze pagina te downloaden) van de bezwarencommissie van deze gemeente blijkt dat van de 11.529 bezwaren die door de burger waren ingediend, er  577 gegrond werden verklaard. Datzelfde jaarverslag meldt ook dat van de besluiten die bij de rechtbank worden aangevochten, 81% stand houdt.

Maar wat betekent dit?

Het streven van de gemeente

In het jaarverslag valt ook dit te lezen:

“Samen met de bezwaarteams zet het team Proces en Advies zich in voor een hoog percentage beslissingen op bezwaar dat standhoudt bij de rechter.”

In wezen zou de gemeente het liefst zien dat 100% van haar besluiten overeind blijft bij de rechter. En ik denk dat men het ook zeker zou waarderen indien bij de bezwarencommissie eenzelfde resultaat zou worden behaald.

En in dat streven toont zich het verschil met het ‘gewone’ (burgerlijke) recht, het recht dat wij kennen van de geschillen tussen gelijkwaardige partijen. Zoals een geschil tussen twee bedrijven over een auteursrecht, of een burengeschil tussen twee buren, of een conflict tussen werkgever en werknemer.

Het verschil is namelijk dat waar het handelen van de burger of het bedrijf niet of nauwelijks is gereguleerd aan de hand van bevoegdheidsregels en normen over onafhankelijk, eerlijkheid en transparantie, iets anders geldt voor de overheid. Die overheid dient namelijk al in eerste instantie, en dus bij al zijn primaire besluitvorming, te voldoen aan bevoegdheidsregels en normen over behoorlijk bestuur. Die overheid handelt dan ook niet zozeer voor zichzelf maar veeleer in het algemeen belang.

Je zou in die zin kunnen stellen dat ieder besluit van de overheid, al voordat daar bezwaar of beroep tegen is ingesteld, foutloos dient te zijn en iedere nadere toets door een commissie of rechter bij voorbaat moeiteloos zou moeten doorstaan.

Wat dat betreft blijkt uit het feit dat 80% van de besluiten van een gemeente overeind blijft bij de rechter niet dat die rechter niet onafhankelijk is (omdat hij in een perfecte wereld de burger in 50% van de gevallen in het gelijk zou moeten stellen). Het betekent daarentegen dat 20% van de bij de rechter aangevochten besluiten van de gemeente onrechtmatig is en dat die gemeente in die zin nog veel te verbeteren heeft.

Heeft procederen tegen de overheid zin?

Zolang er nog veel te verbeteren is aan de besluitvorming van overheden – hetgeen het geval is wanneer 20% van haar bij de rechter aangevochten besluiten onrechtmatig is – heeft het kennelijk zin om tegen die besluiten bezwaar en/of beroep in te stellen. De kans dat je die zaken als burger wint mag dan wel bepaald geen 50% zijn, maar van kansloosheid is zeker geen sprake.

Bovendien zien overheden hun besluiten graag uitgedaagd bij bezwarencommissies en bestuursrechters. Het streven van bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam is immers dat een hoog percentage van haar beslissingen standhoudt bij de rechter. Een dergelijke optimale situatie kan alleen maar worden behaald door zich te blijven verbeteren en ontwikkelen. En dat lukt het beste door besluiten te laten toetsen door de rechter. Van je fouten leer je immers.

Vragen en advies

Hebt u vragen over het recht of over conflicten? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.

Willem Brakenhoff