De weerstand van omwonenden tegen (bouw)projecten wordt ook wel ‘Nimbyisme’ genoemd. ‘Nimby‘ is een acroniem voor Not In My BackYard. Nimbyisme staat voor het verschijnsel waarbij omwonenden wel de lusten, maar niet de lasten van een project willen. Het bekendste voorbeeld is de snelweg: mensen maken er wel gebruik van, maar willen hem niet in de nabije omgeving (‘in de achtertuin’). De psychologie achter Nimbyisme intrigeert ons, en dat is de reden dat we er onderzoek naar hebben gedaan.

Nimby

Het predikaat ‘Nimby’ gaat uit van een egoïstische en irrationeel denkende mens. Egoïstisch, omdat hij wel de lusten maar niet de lasten van een (bouw)project zou willen. Irrationeel, omdat hij de vermeende lasten pleegt te overdrijven. Maar is Nimbyisme wel een goede verklaring voor de weerstand die mensen bieden tegen (bouw)projecten? Die vraag stellen is opportuun, omdat je pas op een goede manier met weerstand kunt omgaan, als je er de oorzaak van kent.

Onderzoeksrapport

Wij hebben onderzoek gedaan naar de psychologie van weerstand tegen (bouw)projecten (zie hier). Het onderzoek heeft zich gericht op de Rotterdamse praktijk. De resultaten van het onderzoek kunnen echter ook van belang zijn voor andere gemeenten en projecten.

Wat hebben we onderzocht?

We hebben twee zaken onderzocht:
1) de psychologische mechanismen van weerstand tegen (bouw)projecten, en
2) hoe het beste met die weerstand kan worden omgegaan.

In deze blog bespreken we eerst de psychologische mechanismen van weerstand die we in ons onderzoek hebben gevonden. In een volgende blog gaan we in op de wijze waarop het beste kan worden omgegaan met weerstand.

Psychologische mechanismen van weerstand

Uit ons onderzoek blijkt dat vier psychologische mechanismen een grote rol spelen bij weerstand tegen (bouw)projecten. We vatten het kort samen (zie paragraaf 1.2 van ons onderzoeksrapport):

Angst

Hierbij gaat het om angst voor de gezondheid en voor verlies van het bekende (zoals de woonomgeving). Onbekendheid (niet weten waar men aan toe is) versterkt angstgevoelens. Informatielacunes vergroten de angst des te meer. Een gevolg van bijna iedere angst is voorkeur voor de status quo. Mensen hebben vaak een voorkeur voor een bekende bestaande slechte situatie, boven een onbekende toekomstige situatie. Ook al bestaat de kans dat die toekomstige situatie beter is.

Attitudevorming

De mening (attitude) over een project hangt samen met die over zaken die met het project samenhangen: de rechtvaardigheid van de procedure, de mensen die eraan werken, met respect bejegend worden, etc.. Simpel gesteld: Is de procedure in orde, dan is het project dat ook.

Is een mening eenmaal gevormd, dan wordt die niet gemakkelijk meer herzien. ‘First impressions count!‘ Een mening wordt de bril waardoor nieuwe informatie wordt bekeken. Hebben mensen het vertrouwen in de gemeente en/of de ontwikkelaar verloren, dan is dat vertrouwen uiterst lastig te herstellen. Waak er als gemeente of ontwikkelaar dus voor om onoprecht over te komen (ook in verband met het volgende…)

Rechtvaardigheid

Een als rechtvaardig ervaren totstandkomingsprocedure, leidt eerder tot acceptatie van het project. Andersom: onrechtvaardigheid roept weerstand op. We zagen in dit verband een interessante selffullfilling prophecy: het achterhouden van informatie door de gemeente uit angst voor weerstand, roept juist weerstand op! Het achterhouden van informatie wordt immers als onrechtvaardig gezien. Bovendien leidt een informatielacune ertoe dat mensen die lacune gaan invullen met eigen theorieën. Omdat informatielacunes angst vergroten (zie boven) gaat die eigen theorievorming gepaard met angstgevoelens. Die mix leidt tot ‘diëtrologica’ (een chique term voor ‘complotvorming’). Men gaat denken: “ze zullen wel iets ergs te verbergen hebben!”. En vervolgens wordt de lacune met een worst-case scenario ingevuld.

Rechtvaardigheidsperceptie hangt evolutionair gezien ook sterk samen met angst. Het ‘being treated fairly’ wijst op inclusie (‘erbij horen’). Bij de groep horen is lange tijd een voorwaarde voor overleving van het individu geweest.

Identiteit

Identiteit is een van de belangrijkste aspecten van de mens (van het ‘zelf’, of ‘zelfbeeld’). Die identiteit kent diverse facetten, waaronder ‘place identity’. Mensen ontlenen een belangrijk deel van hun identiteit aan hun (woon)omgeving. Kom je aan mensen hun woonomgeving, dan kom je aan hun identiteit. Kom je aan hun identiteit, dan kom je aan hun zelf. En kom je aan hun zelf, dan zijn angst (‘fight or flight-reacties’) en weerstand het gevolg.

Conclusie

Weerstand is niet (enkel) gebaseerd op egoïsme en irrationaliteit (de ‘Nimby-gedachte’). Er liggen meer, en andere, psychologische motieven aan te grondslag.

Hoe omgaan met weerstand?

In een volgend blogbericht bespreken we hoe gemeenten en projectontwikkelaars met weerstand kunnen omgaan (en in goede banen kunnen leiden).