Altijd leuk om het boek ‘Sociale psychologie’ van Vonk e.a. er weer eens bij te pakken. Waarbij voor juristen het hoofdstuk ‘Beslissen en beoordelen’ natuurlijk het interessantst is. Het hoofdstuk gaat vooraf aan het hoofdstuk over beïnvloeding. En dat is natuurlijk niet voor niets. Want als je weet hoe mensen beslissingen nemen, weet je ook hoe je ze daarin kunt beïnvloeden. Ik bespreek in deze blog een paar voorbeelden van ‘beslis-vuistregels’ (‘heuristieken’) en ‘biases’ die ik aan het boek ontleen.
Dat Nimby-gedrag niet alleen maar komt door egoïsme is al lang bekend in de sociale psychologie. Dat mensen in opstand komen tegen bouwprojecten vindt voor een belangrijk deel ook zijn oorzaak in rechtvaardigheidspercepties. Daarover is de goegemeente in bestuurlijk Nederland het inmiddels wel eens. Vandaar ook de nadruk die tegenwoordig zo wordt gelegd op participatie. Toch is dat (lang) niet het hele verhaal. En dat mochten we onlangs weer uit de doeken doen in het Brabants Dagblad.
Als counsellor bemiddelen wij regelmatig bij bezwaren tegen bouwprojecten. Daarbij kan het er soms hard aan toe gaan. Er staat voor de betrokkenen immers veel op het spel. Voor de bouwer ligt dat belang wat eenduidiger dan voor de bezwaarden. De bouwer wil namelijk gewoonweg bouwen en/of centen verdienen. Bij de bezwaarden kan een heel register aan emoties spelen. Natuurlijk spelen ook daar de centen. Maar uit ons eigen onderzoek blijkt dat er ook rechtvaardigheidsgevoelens spelen, identiteitskwesties en … angst. Angst voor een onbekende toekomst. Wat dat laatste betreft maakten we onlangs een mooi voorbeeld mee. Iets waar de praktijk mogelijk iets van kan leren.
In de nacht van zaterdag op zondag, op een moment dat enkel bezoekers van illegale rave-parties nog wakker zijn (zij het in relatief onbewuste staat), mochten wij op de radio (KRO-NCRV) iets zeggen over de ‘IJburgse NIMBYs’. Dat zijn bewoners van de Amsterdamse wijk IJburg die en masse opkomen tegen de plannen voor de aanleg van een windmolenpark in het IJmeer. Terwijl ze eerder ‘allemaal’ GroenLinks hadden gestemd, een politieke partij die opkomt voor alternatieve energiebronnen. Kortom, de hypocrisiekaart werd al snel getrokken, en al snel was het een en al ‘Nimby’ wat de klok sloeg. En daar hebben wij toevallig verstand van…
Interessant artikel in NRC gisteren (11 augustus 2020). Het betrof een interview met Friedrich Glasl over de steeds vaker escalerende ruzies op sociale media. Hoe moet je omgaan met dat soort ‘fitties’? Althans, als je wilt de-escaleren. Want je kunt je natuurlijk afvragen of je dat überhaupt wel wilt, de-escaleren…
Het is zomer. Oftewel komkommertijd. Een mooie aanleiding om dat bijzonder grappige filmpje van Frans de Waal weer eens te laten zien. En er een beetje over te mijmeren. Het gaat over rechtvaardigheid. En de vraag wat het nou eigenlijk is. Wat het met het brein te maken heeft. En wat je met die kennis moet.
Dat de psychologie als wetenschap onder vuur ligt, is geen nieuws meer. Al jaren stromen berichten binnen dat beroemde psychologische wetenschappelijke ‘ontdekkingen’ niet meer aangetroffen worden als experimenten worden herhaald. Vandaar de term ‘replicatiecrisis’. De crisis dringt nu ook door op het gebied van de psychologische toepassingen. Een interessante ontwikkeling, ook voor degenen die binnen een ander vakgebied gebruik maken van de psychologie (zoals economen, marketeers, conflictbemiddelaars).
Netflix roert zich hevig op het vlak van de justitiële dwalingen en rechtspsychologie. Eerst hadden we de serie Making a murder. Die ging over een controversiële veroordeling van twee personen wegens moord. Beiden zitten nog altijd vast, ondanks hevig verzet tegen hun veroordeling. En nu is er de serie When they see us. Deze gaat over de veroordeling van vijf jongens wegens een verkrachting. Alle vijf zijn, na het al dan niet gedeeltelijke uitzitten van hun straf, later alsnog vrijgesproken. De series halen onze herinnering naar boven aan het vak Rechtspsychologie. Een obscuur keuzevak dat wij in de jaren 90 van de vorige eeuw volgden aan de universiteit.
Veel boeken en artikelen over conflicten gaan over de oplossing ervan. De onuitgesproken onderliggende gedachte daarbij is: van een conflict wil je – natuurlijk – zo snel mogelijk af. Wat dat betreft lijken conflicten erg op ziektes. Maar als dat inderdaad zo is, en conflicten lijken op ziektes, hoe zit het dan met het fenomeen ‘ziektewinst’? Bestaat er zoiets als ‘conflictwinst’?
Minister Dekker wil het stelsel van de van overheidswege gefinancierde rechtsbijstand herzien. Hij pleit voor meer oplossingsgerichtheid in het recht. Los van de rechtsstatelijke discussie vragen wij ons af: hoe kan die oplossingsgerichtheid worden verwezenlijkt in het recht? En: kan het recht qua oplossingsgerichtheid iets leren van de psychologie?