KENNIS DELEN – Publiekrecht en privaatrecht (2)
We gaan verder met het kennisdelen. De vorige keer ging het over het publiekrecht, het staatsrecht en bestuursrecht. Deze keer duiken we in de vraag “wat heeft de overheid met privaatrecht te maken?” Want een mens hoort altijd ‘outside the box’ te denken. Zeker wanneer een of andere wetenschap heeft gemeend de wereld in categorieën te moeten indelen. In de ‘echte’ wereld bestaan die immers niet. En dus moet je altijd op je hoede zijn wanneer iemand zegt dat iets per se tot dit of dat domein hoort.
Overheid en privaatrecht
De overheid en haar instituten hebben privileges. Ze mag mensen straffen, ze mag zaken schaars houden door beperkt vergunningen te verlenen, ze mag het land inrichten en ze mag belasting heffen. Dat zijn allemaal zaken die een ‘gewone burger’ niet mag. Die privileges gaan zover, en zijn zo ingrijpend, dat ze alleen op basis van de wet gelden. En de ermee gepaard gaande bevoegdheden worden enkel aan wettelijk aangewezen functionarissen (bestuursorganen) gegeven. Ze kleven niet aan een mens, maar aan een functie.
De overheid moet echter ook wel eens dingen doen die alle andere gewone burgers mogen doen. Toiletrollen kopen voor haar ambtenaren. Of computers, printpapier etc.. Het gemeentehuis huren (of laten bouwen en kopen). Mensen in dienst nemen. Kortom, allemaal activiteiten die ieder ander in de samenleving mag doen.
Met betrekking tot deze activiteiten onderscheidt de overheid zich niet van andere burgers.
En daar waar de overheid zich in dergelijke activiteiten niet onderscheidt van andere burgers, daar neemt zij gewoon deel aan het privaatrecht.
Dat betekent dat de overheid een huurovereenkomst sluit met betrekking tot het gemeentehuis. Daarop is privaatrecht van toepassing. De overheid neemt mensen in dienst. Dat was altijd een apart dingetje, maar inmiddels zijn de verhoudingen tussen de overheid en haar medewerkers genormaliseerd. En sinds kort geldt hier ook privaatrecht. Als ‘grootgrondbezitter’ sluit de overheid privaatrechtelijke contracten met grondkopers en – verkopers. En bij de aanleg van snelwegen, natuurparken en waterbouwkundige werken is de overheid een privaatrechtelijk opdrachtgever.
Privaatrecht is belangrijk voor de overheid
Je zou kunnen stellen dat de overheid een van de belangrijke spelers is in het privaatrecht. Als vuistregel zou je hierbij kunnen vasthouden aan: “Wanneer ik mocht doen met mijn eigendommen wat de overheid doet met haar eigendommen, dan is het privaatrecht van toepassing.”
En dus is de overheid eigenlijk voortdurend bezig op het terrein van het privaatrecht. Ze koopt van alles, geeft opdracht tot van alles, neemt een hoop mensen in dienst en vraagt voortdurend advies aan iedereen.
En bij dat alles is het privaatrecht van toepassing: wetgeving inzake verbintenissen, arbeidsrecht, huurrecht, eigendomsrecht, opdracht, aanneming van werk, noem maar op.
Status aparte
Punt is natuurlijk wel dat de overheid een bepaalde machtspositie heeft in het privaatrecht. Het is een van de grootste opdrachtgevers voor in de GWW-sector, een grote opdrachtgever in de architectuur en engineering, een grote landeigenaar, een grote werkgever, etc.. En in dat opzicht is de overheid in wezen ook een grote monopolist.
Dat betekent dat aan de overheid extra eisen worden gesteld wanneer ze in het privaatrecht opereert. Die eisen staan vooreerst in internationale verdragen. Vanuit Europa gelden veel regels voor het optreden van de overheid wanneer die bijvoorbeeld opdrachten geeft. Dat heet het Europese aanbestedingsrecht. Dat dwingt de overheid om eerlijk te zijn bij het vergunnen van opdrachten.
De overheid is ook gebonden aan bestuursrechtelijke beginselen als ze in het privaatrecht optreedt. Zie bijv. art. 3:14 van het BW.
En in wezen zou je kunnen stellen dat daar waar de overheid aan het privaatrechtelijke verkeer deelneemt, er extra zware ‘fatsoensnormen’ voor dat optreden gelden. Eerlijkheid, transparantie en gelijkheid zijn daarbij de belangrijkste.
Vragen en advies
Hebt u vragen over het privaat- en bestuursrecht? Neem dan contact met ons op:
Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.