Er zijn verschillende soorten overheidsorganisaties. Super professionele organisaties zoals de Rijksoverheid en een enkele grote stad. Er zijn ‘normale’ organisaties. En er zijn, wat ik maar noem, ‘problematische’ organisaties. Dat onderscheid merk je onder andere aan de manier waarop men met Wob-verzoeken omgaat (ik weet, ik weet, het is tegenwoordig ‘Woo’, maar ‘Wob’ is nu eenmaal een ingeburgerde term. Wat mij betreft mag die ook onder de Woo worden gebruikt).
Een van de interessantste zaken die ik tegenkwam in het onderzoek dat ik een paar jaar geleden heb gedaan naar ‘Nimbyisme’ en burgerverzet, is het fenomeen ‘diëtrologica’. Die term staat voor ‘datgene wat erachter schuilt’, en vertoont gelijkenis met het fenomeen complottheorie. Mensen hebben de neiging overal iets achter te zoeken, of er een verklaring voor te zoeken. Ook voor zaken waar geen verklaring voor is. En op dezelfde manier hebben mensen de neiging in het handelen van anderen opzet te zien. Waar dat handelen vaak volstrekt willekeurig is. Het zoeken naar dit soort verklaringen wordt gevoed door wantrouwen. Van beide kanten.
Onlangs mocht ik in de media weer wat roepen over burgerparticipatie. Aanleiding was een groep burgers die zich had verenigd om gezamenlijke belangen uit te oefenen in een gemeente. En aanleiding daarvoor was dan weer dat die burgers zich niet serieus genomen voelden. Want, zo stelden zij, de gemeente die zegt wel dat burgers mogen participeren, maar als puntje bij paaltje komt, dan komt daar niks van terecht. Dan is die gemeente alleen maar aan het vertellen dat een besluit genomen is. Dat is toch geen participatie?! Wel, ja, moest ik zeggen, dat is eigenlijk toch wel ook participatie. Maar een ander soort participatie dan de burger kennelijk had verwacht. En wat dat betreft begrijp ik de woede wel.
Vandaag – 11 januari 2022 – is de tekst van de Wet open overheid (‘Woo’) gepubliceerd in het Staatsblad (Stb. 2022, 14). De Woo zal per 1 mei 2022 in werking treden. De Woo vervangt de bekende (en beruchte?) Wet openbaarheid van bestuur (de ‘Wob’). Dat betekent echter niet dat er vanaf dat moment niet meer kan worden ‘gewobd’.
Wij opereren graag voor beide zijden van het bestuursrechtelijke spectrum: de overheid en de burger. En dat zouden meer juristen moeten doen, want zo doe je nog wel eens wat inlevingsgevoel op. Neem het fenomeen Wob-verzoek: snel over de schutting gegooid, maar, o man, wat zadel je de boel op met werk…