Neem een eenvoudige zaak in het omgevingsrecht, bijvoorbeeld de verlening van een omgevingsvergunning van een klein bouwwerk, en je zal versteld staan van de hoeveelheid regels die van toepassing zijn, of die je op zijn minst even moet langslopen om te kijken of ze van toepassing zijn. De Omgevingswet, het Besluit bouwwerken leefomgeving, het Besluit kwaliteit leefomgeving, de Omgevingsregeling, het omgevingsplan van de gemeente, de provinciale omgevingsverordening en, niet te vergeten, de gigantische hoeveelheid aan beleid die op die regels is gebaseerd en zogenaamde ‘vaste rechtspraak’. Onlangs bedacht ik dat het er wel heel erg op begint te lijken dat de maatschappij steeds meer wordt ‘geprogrammeerd’. De maatschappelijke werkelijkheid, en de activiteiten daarin, lijken steeds meer te zijn gebaseerd (of ‘toegelaten’) op basis van een onderliggende codering. Alsof die werkelijkheid ‘draait’ op een onderliggend regelprogramma. En dat het gezien de steeds maar toenemende regelverdichting in ieder geval steeds meer die kant op lijkt te gaan.
Een van de nadelen van de rechtspraak ten opzichte van bemiddeling zou zijn dat de eerste wordt gekenmerkt door het zogenaamde toernooimodel dat partijen ertoe dwingt om in een strijdmodus tegenover elkaar te blijven staan. Ik heb daar hier eerder over geschreven. Het komt erop neer dat de rechtspraak alle kenmerken vertoont van een toernooi, of gevecht. Zo is er sprake van ‘opponenten’, van een ‘tegenpartij’, van een ‘(scheids)rechter’, van normen als ‘equality of arms’ en van winnen en verliezen. Aangezien de rechtspraak deze kenmerken inderdaad draagt, is de kwalificatie terecht. Maar uit het oog wordt verloren dat de rechtspraak hierin in wezen niet verschilt van andere maatschappelijke instituties, zoals ook de bemiddeling en alternatieve geschilbeslechting.
Dat was even schrikken toen ik het interview met OM-topman Otte in De Telgraaf van 30 december 2023 las. Het hele artikel heb ik door de paywall niet kunnen lezen, maar tussen de tralies door las ik zinnen als ‘We nemen niet alles meer aan, de pijplijn raakt verstopt’, ‘De politie moet niet meer op alles rijden’ en ‘kiezen in een oceaan van onrecht’. Het interview zat mij niet lekker, met name omdat ik beroepshalve enkele keren te maken heb gehad met mensen die tevergeefs een beroep hadden gedaan op de politie en daar behoorlijk gefrustreerd over waren. ‘Wat moet dat nu’, dacht ik, ‘als Otte de politie nog verder uit de samenleving terugtrekt?’
Sommigen zullen het een ‘controleneurose’ noemen, maar laatst mocht ik weer meemaken dat het ‘check check dubbel check’ zo af en toe toch zijn vruchten afwerpt. Ik had een beroepschrift en een verzoek om voorlopige voorziening ingediend bij de bestuursrechter. Binnen twee dagen had ik via de post de nota voor het griffierecht voor het beroep ontvangen. En zoals te doen gebruikelijk direct betaald. De andere nota liet iets langer op zich wachten. Maar ja, die zal op een gegeven moment ook wel komen, dacht ik…
Over de Tweede Kamerverkiezingen van afgelopen woensdag (22 november 2023) zal nog lang worden nagepraat. Voor mij was het aanleiding om het boek ‘The Righteous Mind’ (in Nederland: ‘Het Rechtvaardigheidsgevoel’) van Jonathan Haidt (Wiki) er weer eens bij te pakken. Haidt is een sociaal-psycholoog die onderzoek heeft gedaan naar moraliteit en politieke voorkeuren. Razend interessant natuurlijk voor iemand als ik die opereert op het snijvlak van recht en psychologie. Vloeit recht immers niet voort uit moraliteitsnoties? En vloeit het daarmee niet voort uit sociaal-psychologische processen? Als je Haidt leest, is dat inderdaad het geval. Beginselen als gelijkheid en evenredigheid lijken zelfs een evolutionaire grondslag te hebben. En ook politieke voorkeuren lijken evolutionair te verklaren. Wil je de verkiezingen van 2023 duiden, dan is het wellicht goed om Haidt er even bij te pakken.
Leuk om een bijdrage te hebben geleverd aan een artikel over het Noordereiland in Rotterdam!
De laatste tijd is er veel te doen om participatie. Dat heeft vooral te maken met het feit dat ‘participatie’ een bekende term is geworden buiten de juristerij. De burger heeft de term omarmd, en steekt overal waar (bouw)ontwikkelingen worden geïnitieerd zijn vinger omhoog om te vragen hoe het zit met de ‘participatie’. Natuurlijk is participatie als zodanig helemaal niet afdwingbaar (en zal het onder de nieuwe Omgevingswet ook niet worden) maar desondanks heeft de burger op dit moment een behoorlijk indirect dreigmiddel om participatie toch af te dwingen. Namelijk in de zin van: als u ons niet serieus laat participeren, dan doen wij een beroep op stikstof!
We leven in een tijd waarin de grondrechten steeds belangrijker worden. U kent ze wel : regels zoals de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa. Maar hoe werken deze regels nu eigenlijk?
Burgemeester en wethouders hebben vandaag – 20 februari 2020 – aan de gemeenteraad van Rotterdam bericht dat het ontwerp bestemmingsplan Feyenoord City en het milieueffectrapport (MER) ter inzage worden gelegd. Dat gebeurt per 28 februari 2020, voor de duur van 6 weken. Gedurende die tijd kunnen door iedereen zienswijzen tegen het plan en bijbehorende stukken worden ingediend.
Volgens de website onzetaal.nl is het woord ‘dikastocratie’ nooit courant geworden in onze taal. Het betekent ‘rechtersstaat’, of ‘staat waarin de hoogste macht berust bij de rechterlijke macht’. Het woord kwam deze week in de media voorbij naar aanleiding van het Urgenda-arrest van de Hoge Raad. We gaan er in deze blog wat hardop over nadenken…