Inhoud

 

Participatie

Bij participatie gaat het om het betrekken van burgers bij de totstandkoming van overheidsbeleid, overheidsplannen en overheidsbesluiten. De overheid heeft tegenwoordig de mond vol van participatie. De burger is immers hoog opgeleid en mondig. Hij wil meebeslissen. En, participatie zorgt voor draagvlak.

Maar hoe moet de overheid participatie aanpakken?

 

Wat de wet zegt over participatie

De wet biedt soms een antwoord op deze vraag. Zo kent de Algemene wet bestuursrecht in afdeling 3.4 een uniforme openbare voorbereidingsprocedure. Deze wordt soms voorgeschreven bij de voorbereiding van bepaald(e) besluiten, beleid of plannen.

In de meeste gevallen bepaalt de wet echter niets over participatie. Of ze houdt het vaag, door te bepalen dat burgers ergens bij ‘betrokken’ dienen te worden (zie de nieuwe Omgevingswet). Of door te bepalen dat de overheid de burger van bepaalde zaken in kennis dient te stellen (zie art. 1.3.1 van het Besluit ruimtelijke ordening).

Maar of wet of regeling nu wel een procedure voorschrijven of niet, ze bepalen in geen enkel geval wat de overheid met de inbreng van de burger moet doen. Uit het motiveringsbeginsel kun je hoogstens afleiden dat de overheid er ‘iets’ over moet zeggen.

 

Draagvlak of weerstand

De overheid heeft dan ook veel vrijheid bij de vormgeving van participatie. Helaas zien we vaak dat overheden die vrijheid niet (durven te) benutten. Participatie wordt vaak tot een verkapte rechtsstrijd gemaakt. Waarbij de mening, zienswijze of inbreng van de burger met nogal formele bewoordingen ‘gegrond’ of ‘ongegrond’ wordt verklaard. Alsof het participatieproces een traject is dat een voorgenomen overheidsbesluit moet ‘doorstaan’, moet ‘zien te overleven’ en waarbij de overheid zich tegen de ‘aanvallen’ van de participerende burger moet ‘verdedigen’.

Op die wijze wordt participatie slechts met de mond beleden. En in plaats dat ze voor draagvlag zorgt bij de mondige burger, en bijdraagt aan zijn rechtvaardigheidsperceptie, draagt participatie op deze manier juist bij aan de tegenstelling tussen overheid en burger. En aan weerstand en verzet door die burger.

Dat is jammer, en onnodig.

 

Onderzoeksrapport ‘Weerstand in Rotterdam!’

BRAKENHOFF heeft in 2017 onderzoek gedaan naar de psychologische processen die achter weerstand tegen overheidsbesluiten schuil gaan. Vragen bij dat onderzoek waren:

• waarom bieden burgers weerstand tegen overheidsbesluiten? (zoals bouwplannen, de invoering van betaald parkeren, e.d.)
• wat kan de overheid doen om die psychologische weerstand te verminderen?

Het desbetreffende onderzoeksrapport ‘Weerstand in Rotterdam!’ kan hier als pdf worden gedownload:

Rapport ‘Weerstand in Rotterdam!’ (pdf)

 

Wat BRAKENHOFF voor u kan betekenen

Voor overheden implementeren en begeleiden wij participatieprocedures op een wijze die recht doet aan gestelde participatiedoelen. En die verzet en weerstand van de burger zoveel mogelijk voorkomt. Naast onze kennis en ervaring van het bestuursrecht zetten wij hierbij onze kennis en ervaring van de motivationele psychologie in (zie ons onderzoek naar weerstand tegen overheidsbesluiten). Dat betekent dat wij ons niet enkel richten op de juridische vormgeving van de procedure, maar vooral ook op de gedragswetenschappelijke aspecten ervan.

Hierbij komen bijvoorbeeld de volgende kwesties aan de orde:

Is participatie verplicht?

Verplichten wet of regelgeving tot (een bepaalde wijze van) participatie?

Is participatie gewenst?

Wat kan de overheid bereiken met participatie?

• het verkrijgen van ideeën uit de samenleving
• het verkrijgen van initiatieven uit de samenleving
• het verkrijgen van zicht op draagvlak
• het verkrijgen van zicht op maatschappelijke haalbaarheid
• het verkrijgen van zicht op politieke haalbaarheid
• het ‘finetunen’ van een beleids- of besluitvoornemen
• het juridisch bestendig maken van een beleids- of besluitvoornemen
• het anticiperen op verzet en weerstand
• het creëren van draagvlak
• het voorkomen van onjuiste percepties
• het wegnemen van angst bij de burger
• het enthousiasmeren van de burger
• anders

Hoe kan het participatiedoel het beste worden bereikt?

Welke vorm van participatie wordt gekozen?

• het informeren of voorlichten van de burger
• het raadplegen van de burger
• de burger laten meebeslissen
• de burger laten beslissen
• anders

Welke motivationele instrumenten worden hierbij ingezet?

• gedragswetenschappelijke inzichten
• inzichten uit de communicatiewetenschappen
• mediationtechnieken
• motivationele gesprekstechnieken
• interviewtechnieken
• anders

Door participatie niet te zien als een (formele) horde die moet worden genomen, maar als een bruikbare schakel in het besluitvormingsproces, kan ze veel winst opleveren. En kan veel verzet en weerstand vanuit de samenleving worden voorkomen.

 

Vragen en contact

Wilt u meer weten over onze dienstverlening met betrekking tot participatiemanagement, neem dan vrijblijvend contact met ons op:

Contact

Wij beantwoorden uw vragen en verzoeken graag.