In het civiele recht is deze vraag wat lastiger te beantwoorden dan in het bestuursrecht. In het civiele recht gelden allerlei ouderwetse tarieven voor dagvaardingen, deurwaarders, etc.. Die staan weliswaar vast, maar het is zoveel dat het een heel gepuzzel wordt. Maar in het bestuursrecht kun je best een relatief goede begroting maken voor een rechtszaak.
Iedere jurist weet dat er twee soorten recht zijn: formeel en materieel. Het materiële recht is wat iedereen wel kent. Ook de niet-jurist. Het is in wezen het recht dat tot stand is gekomen door de democratische input van de burgers van het land. Het formele recht gaat aan ‘gewone’ mensen totaal voorbij. Maar maakt voor de jurist toch al gauw 50% van zijn dagelijks werk uit. Het luistert naar vragen als: “Voor welke rechter moet ik deze zaak aanbrengen?” De ‘gewone’ burger zal denken: “Nou, gewoon, dé rechter (duh!)” Maar dat is natuurlijk veel te gemakkelijk gedacht!
De regering overweegt om het bezwaar- en beroepsrecht te gaan beperken voor lieden die bouwprojecten willen verhinderen. Het zijn nog maar verkennende voorstellen. Een mogelijkheid is om rechtspraak in twee instanties af te schaffen en te beperken tot één instantie. Ook wordt overwogen om de mogelijkheden voor belangenclubs te beperken. Het zijn juist die laatsten die veel successen boeken in milieukwesties. Het zou de overheid een voordeel zijn als ze worden uitgeschakeld. Maar is dat niet een zwaktebod?
Je kon erop wachten. De nood in de (woning)bouw is hoog. Word je niet door de hond (stikstof) gebeten, dan wel door de kat (vleermuizen). En dus mag je als ontwikkelaar of initiatiefnemer tot een bouwproject blij zijn als je project door de juridische ballotage komt. Maar eenmaal daar aangekomen, zijn er de bezwaarmakers. Sommigen hebben terechte bezwaren, maar steeds meer zie je de goudzoekers: de mensen die weten dat er bij de in nood verkerende ontwikkelaar iets te halen valt. “Ik wil mijn bezwaar best intrekken, maar niet voor niets….”
Van mensen krijg ik regelmatig de vraag “Mag dat nou, dat de gemeente zomaar afwijkt van haar eigen bestemmingsplan?” De vraagstellers vinden het maar raar dat een gemeente met veel tromgeroffel een bestemmingsplan maakt en door een jarenlange procedure heen voert waarbij allemaal belanghebbenden en anderen iets mogen vinden, om dan (kort) erna ineens met een vergunninkje af te wijken van dat plan. “Mag dat zomaar?” Wel, ja, dat mag. Maar er valt wel het een en ander over te zeggen.
De laatste tijd krijg ik steeds vaker vragen over eigendom. Het zijn kritische vragen. De vraagstellers lijken hun eigendomsrecht op de een of andere manier niet te vertrouwen. Bijvoorbeeld woningeigenaars. Ze hebben recentelijk hun eigen eigendomspositie bij het Kadaster opgevraagd, en twijfelen ineens of ze wel echt eigenaar zijn van hun woning. Het Kadaster zou vermelden dat ze ‘slechts’ een ‘recht van eigendom’ hebben, en niet de ‘echte’ eigendom. Waar dit wantrouwen vandaan komt, weet ik niet. Maar feit is dat er veel misverstanden over het fenomeen ‘eigendom’ blijken te bestaan. En dat is op zich ook weer niet zo vreemd. Eigendom is immers een puur juridisch construct, dat is ingebed in een abstract systeem.
Soms komt je zaken tegen waarin alle vooroordelen over de al te formalistische juridische beroepsbeoefening bewaarheid worden. Het geval dat ik in deze blog bespreek, is er zo een. Het is een zaak van ruim twee jaar geleden. Wat het financiële belang van de zaak was, weet ik niet. Het ging over belastingrecht. Maar de discussie ging over het bestuursprocesrecht. Over de formaliteiten. Meer concreet: over de vraag of je bij je beroepschrift een afschrift van het besluit waartegen je in beroep gaat, moet voegen. Ik kwam de uitspraak deze week tegen, en het leek me de moeite waard om er twee jaar na dato nog eens aandacht aan te besteden. Om maar weer eens aan te tonen hoeveel tijd en energie er in het recht verloren kunnen gaan aan formaliteiten.
Over de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (‘ABRvS’) van 2 november 2022 is al veel gezegd en geschreven. De uitspraak ging over het Porthos-project in de Rotterdamse haven, maar heeft gevolgen voor de gehele bouwsector. Bouwend Nederland spreekt over ‘een drama voor de bouw’. NRC spreekt over vertraging bij veel bouwprojecten. Kortom, wat nu? En, wat is die bouwvrijstelling eigenlijk?
De gemeente Rotterdam en enkele andere belanghebbende organisaties zijn al lange tijd bezig om voor voetbalclub Feyenoord een nieuw stadion te ontwikkelen. Die ontwikkeling zou moeten samengaan met een meer omvattende ontwikkeling, waaronder woningbouw. Met dat doel is door de gemeente een bestemmingsplan in procedure gebracht. Maar gedurende die procedure heeft de voetbalclub de stekker uit de stadionontwikkeling getrokken. Reden: de gestegen bouwkosten. De gemeente heeft nog geprobeerd om bij de Raad van State de rest van het bestemmingsplan overeind te houden, maar zonder succes, zo bleek vandaag. Er is vandaag al veel geschreven over het ‘fiasco’, maar over een aspect ervan heb ik nog weinig vernomen…
Als toegepast psycholoog was ik er al mee bekend. Mensen die vanwege een bepaalde aandoening een medicijn voorgeschreven krijgen, maar dat medicijn niet nemen. Het is een van die volstrekt onlogische dingen waarvan de buitenwereld denkt dat ze niet kunnen bestaan. Maar in de wereld van de psychologie bestaan ze: de zelfondergraving en de zelfvernietiging. Waarom neem je je pillen niet? Op die vraag krijg je geen antwoord. Maar vast staat dit: de pillen worden niet genomen. En degene aan wie ze zijn voorgeschreven gaat ten onder. In het recht kom je het ook tegen.